ترکمن ها و عید قربان / از رسومی که سال به سال کمرنگ تر می شوند تا گرانی دم عید

ترکمن سسی - عبدالمناف آق اركاكلي: تا عید سعید قربان چند روزی بیشتر باقی نمانده است ، عیدی که نزد ترکمن ها از جایگاه بسیار بالایی برخوردار است و از آن به عنوان بزرگ ترین عید مذهبی و قومی ترکمن های ترکمن صحرا و استان گلستان یاد می شود.

اگر این ایام سری به خیابان های شهرهای ترکمن نشین گلستان بزنيد می توانید حال و هوای عید قربان را لمس کنید،جاییکه مردان و زنان ترکمن مشغول خرید عید برای خویش هستند.

اگر از یاشولی های نجیب ترکمن درباره عید قربان چند دهه قبل سوال شود از رسوم جالب این قوم خواهند گفت. برپایی تاب های بزرگ ترکمنی برای کودکان،شاید زیباترین رسم ترکمن ها بود که این ایام تقریبا نمی توان این تاب ها را مشاهده کرد و این رسم زیبا که صدای خنده بی ریای کودکان ترکمن را سوار بر تاب های بزرگ به نمایش می گذاشت و به مردم نجیب ترکمن صحرا وعده عیدی بزرگ در چند روز آتی را می داد،متاسفانه رنگ باخته است.

بردن سهم عیدی برای دختری که قرار است عروس خانواده ای شود از قدیم الایم در میان ترکمنها مرسوم بوده است و در عصر حاضر نیز کم و بیش قوت خود را حفظ کرده است،رسمی که از آن با عنوان (عید پای) سهم عیدی یاد می شود.

پخت شیرینی و نان های خوش طعم ترکمنی با دستان هنرمند مادران قوم،بر سر سفره های پربرکت ترکمن ها که طعم آنها آدمی را مسحور خود می کند در این ایام از رسوم دیرینه ترکمن های مهمان نواز است،ترکمن هایی که پخت این شیرینی ها و نان ها را نسل به نسل و سینه به سینه به ارث برده اند تا برکتی شود بر سر سفره های ساده اما زیبای آنان،رسمی که اکنون بیشتر در روستاهای مرزی ترکمن ها به چشم می خورد و در شهرها نیز آشپزخانه هایی این پختنی های ترکمن ها را به مشتریان خویش ارائه می دهند.


یاشولی های ترکمن(ریش سفیدان قوم) در ایام عید سعید قربان به مسائل مهمی چون خواستگاری،تعیین روز جشن ها و...می پردازند.

در قدیم الایام دختران و پسران ترکمن روز عید قربان،در دسته های چند نفری به دیدار اقوام خویش،همسایه ها،اهالی روستا و محله رفتند یا برخی از دختران ترکمن سوار بر تپه ماهورهای استوار صحرا لاله نوازی می کردند.

برخی از جشن های ترکمن ها چند روز پس از عید قربان انجام می شود،جشن هایی چون (آق آش) رسمی که در آن اگر کسی از ترکمنها به سن 63 سالگی که سن زندگانی پیامبر اسلام(ص) است برسد،به حرمت و یاد پیامبر اکرم(ص)آنرا جشن میگیرد و میان بستگان خود در حد توان خویش ولیمه ای می دهد که در میان ترکمن ها از این رسم زیبای ریشه دار با عنوان صدقه آق آش یاد می شود،یا جشن های دیگری چون ازدواج و شکر گذاری برای به دنیا آمدن نوزاد ترکمن در خانواده ها و ... چند روز پس از عید قربان انجام می گیرد.

در گذشته به دلیل اینکه بیشتر ترکمن ها دامدار بودند کمتر کسی به دلیل فقر از ذبح قربانی محروم می شد و در صورتیکه خانواده ای توان قربانی کردن را نداشت،نزدیکان آن خانواده شامل اقوام،همسایه ها و دوستان بصورت فردی یا جمعی حیوان قربانی را برای وی تهیه می کردند یا هر کدام از آنها قسمتی از گوشت قربانی را تقدیم آن خانواده می کرد تا جاییکه گاهی اوقات گوشت های اهدایی به حدی زیاد می شد که خانواده نیازمند به اندازه چند قربانی گوشت نصیب آنها می شد،در اینجا بحث میزان گوشت قربانی نیست بلکه حرمت عید سعید قربان است که نزدیکان خانواده های نیازمند نمی گذاشتند تا غم و اندوه بی نصیب ماندن از قربانی کردن توسط نیازمندان احساس شود،یکی از یاشولی های ترکمن که بالغ بر هشتاد سال سن دارد در این باره می گوید که به یاد می آورم زمانیکه کودکی بیش نبودم در روستای ما چند روز قبل از عید قربان بزرگان روستا جمع می شدند و می گفتند که چه کسی نمی تواند قربانی کند؟آنگاه از همان جمع چند نفر برای هر نیازمند روستا گوسفندی برای قربانی اهدا می کردند تا غم و اندوهی بر دل آنان راه نیابد و ثواب آن نیز نصیب اهدا کنندگان شود،یا در خاطره ای دیگر می توانم بگویم اگر کسی در روستایی نمی توانست قربانی کند تقریبا تمام روستا روز عید قربان قسمتی از گوشت قربانی را به خانواده وی تقدیم می کرد،واقعا برکت و صله رحم در آن زمان بی نظیر بود.

در عصر حاضر شاهد هستیم،در ایام منتهی به عید قربان قیمت حیوانات قربانی چون گوسفند،گاو،شتر و... بشدت بالا رفته است تا جاییکه کام برخی از اقشار ضعیف جامعه نسبت به عید قربان تلخ می شود و برخی از خانواده ها مجبور هستند با قرض گرفتن یا نسیه قربانی خود را تهیه کنند،در حالیکه در گذشته ای نه چندان دور حتی برخی از دامداران در ایام عید قیمت ها را تا حد توان کاهش می دادند تا قدرت خرید مردم بالاتر برود و فشاری روی آنها نباشد در حال حاضر این نکته حالت عکس به خود گرفته است و گرانی امسال دام در منطقه تقرییا بی سابقه بوده است و واردات حیوانات برای قربانی از کشورهای دیگر نیز تا به الان دردی از مردم دوا نکرده است.

بی شک صحبت درباره این موضوع (واردات دام) بسیار طولانی و نیازمند بحث کارشناسی افراد صاحب نظر است و لیکن نکته ای که نمی توان از کنار آن به سادگی عبور کرد بیان تلخی کام مردم نسبت به گرانی های قبل از عید دام زنده است،گرانی هایی که در حوزه پوشاک و آجیل و خشکبار نیز به چشم می خورند و پس از عید قیمت این اقلام و دام ها تعدیل می شود و از قیمت بالا فروکش قابل توجهی می کند،امیدواریم مسئولین امر نیز چاره ای در سال های آتی برای اینگونه مشکلات بیاندیشند.

نوشتن دیدگاه