c_300_250_16777215_10_images_66930.jpg
ترکمن سسی- بخارا و خیوه کانون تکاپوهای علمی و دینی سده های پیشین ، چندین قرن از مراکز اصلی آموزش دینی و مذهبی ترکمن ها و شکل گیری اصول فکری آنها بوده است.

به اعتقاد ترکمن ها شان و منزلت این مراکز که صدها عالم ، مفسر ، محدث ، فقیه و عارف برجسته از آنجا برخاسته اند، بسی والا بود،از این روی بسیاری از طلاب ترکمن در سالیان گذشته با هدف فراگیری علوم دینی به خیوه و بخارا سفر کردند.

بخارای شریف ،قبه الاسلام
حاج عبدالجبار آخوند نیک نهاد یکی از آخرین شاگردان سلطان محمد آخوند حبیب لی -از شاگردان مکتب بخارا و خیوه- که از ده سالگی نزد آن استاد برای فراگیری علوم دینی حاضر شده است ، می گوید: " از چهارسوی نواحی اطراف عاشقان دین و عرفان برای کسب علوم دینی به بخارا می آمدند بدین جهت بخارا را قبه الاسلام نیز می گویند و در زمان استادم سلطان محمد آخوند حدود 60 هزار نفر در مدارس بخارا و حدود 40 هزار نفر در مدارس خیوه از محضر اساتید آن مراکز در حال فراگیری علوم دینی بودند."
امام جمعه روستای قورپلجه در خصوص محل تحصیل این عالمان قدیم ترکمن می گوید: "بسیاری از علمای قدیم ترکمن که برای طلب علوم دینی و مذهبی به آسیای میانه رهسپار شدند ، در مدرسه علوم دینی گوگل داش در بخارای شریف و مدرسه علوم دینی محمدامین خان در خیوه تحصیل کرده اند."
به گفته آخوند عبدالله دانشمند برخی شاگردان مدارس بخارا عبارتند از :قارا آخوند ایشان خوجه– حق بردی آخوند حبیب لی – قربان تاقان آخوند حبیب لی – گوکی آخوند یلمه – جعفر آخوند پزه– شیری آخوند باغه – نصیر آخوند ایمر– آنه مراد آخوند تکه
و برخی شاگردان مدارس خیوه عبارتند از:
عطاجق آخوند چوگان– بایرام گلدی آخوند قرنجیک( نبوی نژاد)- سلطان محمد آخوند حبیب لی – سید نظر آخوند یلمه (استاد حاج نورمحمد آخوند طلایی) – بردی جان آخوند خوجه – تایجان آخوند اومچلی - آتا نیاز آخوند قوجق


محبوبیت علمای قدیم ترکمن

استاد حاج عبدالجبار آخوند نیک نهاد در خصوص نگاه مردمی به این عالمان و علت محبوبیت علمای ترکمن فارغ التخصیل از خیوه و بخارا می گوید:
"این عالمان دینی از سرمایه های انسانی و اجتماعی ترکمن ها بوده و در علم و تقوا سرآمد زمان خود بودند و این بزرگان با تحمل مشقت های فراوان و تلاش شبانه روزی با عشق وافر از محضر اساتید توانمندی کسب فیض نمودند و دارای کمالات و کرامات بودند و متاثر از آموزه های اصیل آن مراکز ، در علم فقه و تصوف و علم احکام توانمند بودند و برداشت عمیقی از دین داشتند و بر اساس باورهای اصیل اسلامی و سنت های دیرین هویت دینی و مذهبی منطقه را شکل دادند."
وی می گوید:"این عالمان که با پیمودن هزاران کیلومتر راه در آن شرایط سخت و بی آبی و با پای پیاده به موطن خود بازمی گشتند ، چنان احترامی داشتند که در مسیر سفر حتی شبانان مسیر وقتی مطلع می شدند عالمی از آن حوالی گذر می کند با تن پاک و لباس تمیز با هدف دریافت دعای خیر از آن عالم به دیدار وی می شتافتند."
مکارم اخلاقی ، تواضع علمی و عمل به سنت و راه و روش نبی مکرم اسلام و ملایمت در رفتار اجتماعی از ویژگی های بارز آنان بود و در شرایط اجتماعی آن روزها با روش های استنباطی مبتنی بر علوم عقلی و نقلی در امور دینی و دنیوی مردمان را راهنما بودند و نقش مهمی در حل مشکلات مردم داشتند

نقش علمای قدیم در وحدت دینی و انسجام اجتماعی
حاج آخوند نیک نهاد ادامه می دهد"از برکات فعالیت این عالمان بزرگوار،  وحدت در باورها و رفتارهای مذهبی و انسجام اجتماعی و حفظ ارزش ها بر پایه دین مبین اسلام است، از این رو آنان در جامعه از عزت و احترام و نفوذ خاصی برخوردار بوده و مورد حمایت جامعه بوده اند و تا به امروز از آنان به نیکی یاد می شود ."
این عالم اهل سنت ضمن تاکید بر معرفی شایسته این عالمان و روش آنان به جوانان می گوید:"در زمان آن بزرگواران اخلاق اجتماعی و احترام متقابل در بین مردم بسیار ارزشمند بود و وجود آنان برای مردم منطقه برکات زیادی داشت و کمترین کار اینست که آنان را بیشتر معرفی نماییم از این رو در حد وسع و توان خود از شرح زندگی ، فعالیت ها و کرامات این عزیزان بروشورهایی تهیه نموده ام و به منظور معرفی و ارج و تکریم آنان در محافل عمومی از قبیل اعیاد فطر و قربان این بروشورها در بین علاقمندان توزیع می شود."

بخارا و خیوه ،خاستگاه علمای قدیم ترکمن
حاج آخوند نیک نهاد شاگرد عالم قدیم بخارا و خیوه و حاج آخوند عبدالله دانشمند امام جمعه اهل سنت روستای قورپلجه هر دو ضمن تاکید بر اینکه تمامی علمای فعلی منطقه ترکمن نشین ریشه در بخارا و خیوه دارند ، می فرمایند"البته علمای قدیم ما در آنجا کتب زیادی مطالعه می کردند که اکنون در مدارس دینی ما چکیده ای از آن کتب به طلاب ارائه می شود ولی منابع فعلی ریشه در آن مراکز دارد."

علمای قدیم ترکمن و سنت ریشه دار
حاج آخوند نیک نهاد در خصوص روش عالمان قدیم ترکمن می گوید:"روش آن اساتید عمل به اسلام اصیل که بر اساس دستورات قرآن کریم و پیروی از سنت رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم و اهل سنت و جماعت پایه گذاری شده است و پایبندی به اصول مذهب حنفی در سایه اعتدال ، عمل بر پایه عقلانیت ، دوری از بدعت های مخرب و پرهیز از ضلالت بود."
وی ادامه می دهد:"ما ترکمن ها و پیروان مذهب امام اعظم ابوحنیفه(رض) راه و روش آن بزرگان دینی را که جان و مال خود را فدای اسلام نمودند دنبال می کنیم و اولاد آنان با نام های شیخ ، مختوم ، آتا و خوجه و سید را بسیار تکریم می کنیم."
عالمان قدیم ترکمن پس از تحولات سیاسی در شوروی سابق و با توجه به محدودیت های ایجاد شده برای فعالیت مسلمانان به سمت منطقه آمدند و ضمن ترویج عمل به شریعت اسلامی و سنت رسول الله ، با اهتمام بليغ شاگردان توانمندی تربیت نمودند که اکنون با رویکرد واقع گرایی و فقه مبتنی بر عقل در جلسات درس مدارس علوم دینی منطقه ادامه دهنده راه آنان هستند.

میراث علمای قدیم ترکمن و ادامه راه آنان
میراث عالمان قدیم و نمود های این شیوه سنتی در دوره کنونی در مدارس دینی سنتی مناطق ترکمن نشین ایران به صورت ملموس قابل مشاهده است و در واقع ادامه راه عالمان قدیم ترکمن فارغ التحصیل از بخارا و خیوه است. جوانان جویای علم و دانش در مجالس درس حوزه های علوم دینی مناطق مختلف و شهرهای ترکمن نشین با شوق و اشتیاق میراث داری عالمان قدیم بخارای شریف و خیوه را بجا می آورند.
در مدرسه علوم دینی سلطان محمد آخوند حبیب لی در گنبدکاووس ، بگ مراد ایشان در ناحیه مرکزی گنبد کاووس، رجب آخوند و عثمان آخوند در گمیشان و قلیچ ایشان در نواحی کلاله برگرفته از روش تدریس آنان آموزه های ارزشمند دینی نسل به نسل در میان جامعه ترکمن ها انتقال می یابد.
امروزه شاگردان عالمان قدیم ترکمن با موعظه ها و سخنرانی های خود در حوزه ها و در بین مردم منطقه در ترویج ، توسعه و نهادینه سازی فرهنگ اسلامی منطقه نقش غیر قابل انکاری دارند.
قاری جلال آخوند بهلکه یکی از مدرسان مدرسه علوم دینی حنفیه گنبدکاووس که توسط استاد سلطان محمد آخوند حبیب لی بنیان گذاری شده است این آموزه ها را با مثالها و بیان شیوا و با استفاده از برخی اشعار عارف و شاعر نامی ترکمن مختومقلی فراغی تبیین می کند تا عمل به سنت نبوی در زندگی اجتماعی مردم منطقه هرچه بیشتر نمود پیدا بکند.
این شیوه و ترویج و انتقال باورهای  مبتنی بر قرائت های مذهبی سنتی این عالمان زمانی اهمیت دوچندان خود را نشان می دهد که ببینیم در بسیاری از مناطق دور و نزدیک ، بر خلاف روحیه سنتی مسلمانان قرائت های جدیدی از اسلام ادعا و ارایه شده و با توجیه و تسهیل خشونت در برابر دیگر قرائت ها خسارات ، جبران ناپذیری متوجه مسلمانان شده است.

بدعت های نوظهور در تضاد با اسلام اصیل و سنت های ریشه دار
حاج آخوند نیک نهاد با بیان اینکه دین اسلام دین رحمت و عطوفت است ، ادامه می دهد"برخی افراد نااهل خود را روشنفکر می دانند و با گستاخی خود را حتی از رسول الله نیز جلوتر و فراتر می دانند و از چارچوب سنت رسول الله و اهل سنت و جماعت بیرون آمده اند و هرآنچه برداشت شخصی ولو خلاف قرآن را ابراز می کنند و موجب تفرقه بین مسلمانان می شوند و آشکار است هدف آنان دشمنی با اسلام است."
آخرین فارغ التحصیل استاد سلطان محمد آخوند تصریح می کند: " وهابیت ، تندروها و گروه های افراطی با کنار گذاشتن موضوعات اصلی و مهم مسلمانان ، با مسائل ریز و کوچک مشغول می شوند و با ایجاد چند دستگی بین مسلمانان به اسلام اصیل صدمه می زنند."
این عالم دینی تصریخ می کند:"قرائت های خشن از اسلام از قبیل جریان های داعش نتیجه برداشت های ظاهری و شخصی افراد نااهل است و ظهور عقاید افراطی از بدعت های مخرب و ناشی از توطئه دشمنان اسلام برای صدمه زدن به دین اسلام و مسلمانان است."
از این روی توجه به تاثیرات ارزشمند عالمان قدیم و سنت ریشه دار آنان در جامعه کنونی ترکمن ها و تقویت ارزش های به یادگار مانده از آموزش های دینی و مذهبی از قبیل اخلاق مداری، مداراپذیری، محبت به هم نوع ضروری است.
رهرو آن نيست كه گه تند و گهي خسته رود       رهرو آنست كه آهسته و پيوسته رود.         سعدي

 

گفتگو : حاج یعقوب آخوند گزمحمدلی

دیدگاه‌ها  

0 #1 بهلکه 1397-02-24 09:07
با تبریک پیشاپیش ماه پر خیر و برکت رمضان ، تقریبا همه علمای قدیم ما دیگر بین ما نیستند ولی راه آنان توسط شاگردان و مردم متدین همچنان ادامه دارد.سلطان محمد آخوند ، آخوند طلایی، آخوند نوریزاد تکه، عبدیجان آخوند قرنجیک و بسیاری از علمای گرانقدری که منشا خیر و برکات برای مردم منطقه بودند در دل مردم منطقه همیشه زنده اند.
نقل قول کردن

نوشتن دیدگاه

مخاطبان گرامی، برای انتشار نظرات لطفا نکات زیر را رعایت فرمایید:
- نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- نظرات حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های اسلامی منتشر نمی‌شود.
- نظرات بعد از ویرایش ارسال می‌شود.


تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید

 

ترکمن سسی

turkmensesi

تبلیغ

 

نوین وب گستر