بررسی آثار و زندگی شاعر کلاسیک ترکمن، محمد ولی کمینه در انجمن ادبی جیحون + تصاویر

ترکمن سسی–  شصت و پنجمین نشست انجمن ادبی جیحون عصر جمعه هشتم تیر 1403 در کتابخانه خصوصی حاج ولی محمد خوجه، در محله قدیمی چای بویین گنبدکاووس برگزار شد. بررسی آثار و خلاصه ای از زندگانی شاعر کلاسیک ترکمن محمد ولی کمینه بخش اصلی این نشست ادبی بود.

 این نشست حاوی دو بحش بود:
بخش اول به سخنرانی استاد نازمحمد یگن محمدی در باره شاعر ترکمن محمد ولی کمینه ( تاریخچه زندگی- آثار ) اختصاص داشت.
و در بخش دوم شاعران به شعرخوانی پرداختند و نویسندگان و اصحاب قلم دیدگاه های ادبی خود را بیان کردند.
 نازمحمد یگن محمدی کارشناس بازرگانی بین الملل . مترجم زبان های انگلیسی – روسی سخنران اصلی نشست جیحون چکیده ای از سخنان خود را به صورت مکتوب ارسال نموده است که در پی می آید:
سال تولد و وفات محمدولی کمینه :  ۱۷۷۰ – ۱۸۴۰ میلادی .                                 
این شاعر ترکمن در خانواده ای شدیداً تنگدست و فقیر پا به عرصه گیتی نهاد. ازدواج با قربان بخت که ۲۹ سال زندگی کرد . دو پسر با نام های خدایار و الله یار . بعد از فوت همسر اول با خینای ماما ازدواج کرد که همسرش درگذشت . بار سوم با جوما گل ازدواج کرد که تا آخر عمرش با او زندگی کرد .
شاعر تهیدستان و پا برهنگان محمد ولی کمینه یکی از نمایندگان شاخص تاریخ ادبیات ترکمن در اواخر قرن هجده و نیمه نخست قرن نوزده دارای دیوانی به نظم و نثر . عصاره سخنانش صدای رسای مردم در برابر سختی معیشت و فقر و فلاکت، انتقادات تند و تیز و کوبنده در مقابل رشوه خواری قضات و کسانی که از کسوت مقدس روحانیت  سوء استفاده می نمایند . انتقاد به نابرابری اجتماعی و حاکمان مستبد آن دوره . صراحت بیان ، احترام به بانوان .                                
عالی ترین سطح بیان ، مضامین عاشقانه ، لیریک ، غنایی . اوزان اشعار چهارده هجایی ۷+۷  ترکمن . شاعری شوخ طبع ، بذله گو .                         
بکارگیری آرایه های ادبی ، صناعات ادبی ، صنایع بدیع . دارای تشبیهات قوی ، تصویرگر چیره دست . شعر. « زولفنگ » اوج شعر عاشقی ، غنایی ، لیریک ، ریتمیک ، موسیقیایی آهنگین . صنعت مبالغه .
واکاوی اشعار محمدولی کمینه : شعرهای « غریب » و « غریبلق » در زمره شاهکارهای ادبیات دوره کلاسیک ، تاریخ ادبیات ترکمن می باشد .   
 در تاریخ ادبیات ترکمن قرن هجده میلادی، نام آوران برجسته و مشهوری به ثبت رسیده اند، تحت عنوان  « یدی گن » هفت ستاره درخشان آسمان ادب و هنر که بصورت چکیده و مختصر ، بطور خلاصه به حضور خوانندگان و مشتاقان وادی ادب و هنر ، ایفاد می گردد:
۱-  مختوم‌قلی فراغی خلیفه ادبیات مشرق زمین ، سلطان شاعران آسیای مرکزی ، ترکستان ، شاعری عارف ، عدالت طلبی و ظلم ستیز ، متولد ۱۷۳۳ م .                                       
  نمونه شعر :
مختوم‌قلی کونگله قایغی گتیرمه
بوبیر ایش واقتی در اوزونگ یتیرمه                    
سوزوم دینگلان یوق دییب اومسوم اوتورمه
جهان گینگ در چندان بیلن ده  باردور
 
 ۲ – قربان عالی معروفی متولد ۱۷۳۵ م .               
  نمونه شعر « بو دنیا » :                    
غافل آدم مغرور اولما پانیغا
توتدوم توتدوم دیسنگ قاچار بو دنیا                            
رحمی یوق در ، ظلمی چوخدر آدما
گیجه گوندیز قانینگ ایچر بو دنیا
 
 ۳- سید نظر سیدی متولد ۱۷۶۸ م. سراینده اشعار اجتماعی و عاشقانه . در نهایت فرمانده و سرکرده میارزان .
نمونه شعر : « ساواشا باریلینگ »
دوشمان گلدی لباب بویون اود ایلاب  
تورینگ بگلر اول دویشه باریلینگ
 
۴ – محمد ولی کمینه متولد ۱۷۷۰ م .
نمونه شعر :                                      
دیسم قاضی لار کارینی ، آیدیب بولماز یارینی
یالان سوزلرینگ بارینی ، ساتارستگیز پولا ، قاضیم
 
۵  – قربان دردی ذلیلی ۱۷۷۹ م . خواهر زاده مختوم‌قلی
نمونه شعر :
بوغریبلق اوستومیزدن گیتمه دی
 کونگل مقصد مرادینا یتمه دی.                
 قابفی غم سیز منینگ واغتیم اوتمه دی
 گزمه دیم هیچ کونگل خوشونگ ایچینده
           
  ۶- ملا نفس متولد ۱۸۱۰ م . سلطان سرزمین عشق . خالق اشعار غنایی، لیریک . از رزمندگان شرکت کننده در مقابله با یورش های خان های خیوه ، پادشاهان قاجار ، و حملات بیرحمانه روس ها .
نمونه ای از شعر مقاومت و پیکار :
 کونگلوم سانگا نصیحت، گز سنگ سربسر گزگین
تانی دوست دوشمانی ، اویینگه با خبر گزگین
 قانیم بیلن قارجاشسانگ – دایم مشتی پر گزگین         
 گزسنگ دنیا یوزونده  –  دایم تازه نر گزگین
 قرق ییل مایا، گزینچانگ – بوتین بیر ییل نر گزگین
 
 ۷- آناقلیچ در ماتآجی  متولد ۱۸۲۴ م . نمونه شعر  :                    
آیاق ایله باش بولوندا
عاقیل لی لار یاش بولوندا                                 
ایکی آزان دوش بولوندا
بوز اوستونده  چانگ گتیرر
شایسته است در بررسی و مطالعه شاعر شهیر ترکمن نکاتی را یادآور شوم . نگارش صدرالاشاره چکیده موضوع سخنرانی بوده است . ضمنا ، وفق تحقیق اینجانب ، متآسفانه ، نسخه خطی ، دست‌نوشته به قلم خود شاعر فعلا ، یافت نشده است .                                         
در تهیه این مقاله از شخصیت ها ، صاحب نظران ، استادان و نیز منابع  ارزشمند زیر  بهره برده ام . :    محمد ابراهیم توکل – رحیم کاکایی – محمود عطاگزلی – یاشار نیازی – حاجی مراد دردی قاضی – فرهاد قاضی – حکیم بهرامی – آنادردی کریمی – زجب مختوم – امانلی نساری – دکتر بای محمد چندری – بایرام قلیچ فرزام – دایره المعارف ترکمن بایراق – نخستین همایش ملی تحقیقات ادبی با رویکرد مطالعات تطبیقی ۱۳۹۷ شمسی ، بررسی تآثیر ادبیات فارسی بر اشعار مخمد ولی کمینه شاعر ترکمن . دانشکده ادبیات و زبان های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی – دکتر سیاوش مرشدی چکیده مقاله دانشگاه آزاد گرگان اراءه شده به دانشجویان دانشگاه آزاد گمیشان ، کوموش دفه – نشست جمعیت فرهنگی هنری مختوم‌قلی فراغی شهر کلاله تحت عنوان « کنکاشی در زندگی و آفرینش ادبی شاعر کلاسیک ترکمن محمد ولی کمینه توسط اساتید: قمرالدین سیدی و عطا نظر برزین . – درآمدی تطبیقی برانتقادهای سیاسی – اجتماعی محمد ولی کمینه شاعر ترکمن ، و ملک الشعرای بهار، توسط. اجه کعبه پنق و رزاق قدمنان  – دکتر محمدرضا بیگدلی ضیغمی .

منبع: اولکامیز

نوشتن دیدگاه