ترکمن سسی - بهرام جرجانی - گلستان، استانی با ذخایر غنی ید، می‌تواند نمونه توسعه پایدار و عدالت اقتصادی در شمال کشور باشد. اما واقعیت امروز نشان می‌دهد که این معدن استراتژیک، بیش از هر چیز، منفعت اقتصادی به بخش خصوصی محدود و سهم استان نامشخص یا ناچیز است.
مالکیت عمومی و چارچوب قانونی
مطابق اصل ۴۵ قانون اساسی، معادن و منابع معدنی جزو انفال و ثروت‌های عمومی هستند.
شرکت‌های خصوصی تنها مجوز بهره‌برداری دارند و موظف به رعایت مفاد قانون معادن (مصوب ۱۳۷۷، مواد ۱ و ۲۴)، قراردادهای بهره‌برداری و دستورالعمل‌های زیست‌محیطی هستند.
این چارچوب قانونی مشخص می‌کند که استخراج منابع استراتژیک بدون نظارت دولت یا خارج از قرارداد قانونی غیرممکن است و هیچ اتهام شخصی یا تخلف فردی در این یادداشت مطرح نشده است.
عدالت اقتصادی و سهم استان
اصل ۴۸ قانون اساسی بر توزیع عادلانه منابع و فعالیت‌های اقتصادی بین مناطق کشور تأکید دارد.
با وجود بهره‌مندی نیروی کار بومی در سطح کارگری و عملیاتی کارخانه‌های ید، سهم استان از درآمدهای کلان حاصل از استحصال ید نامشخص و بسیار محدود است.
این موضوع یک مسئله حقوقی و توسعه‌ای مهم است: مردم استان در عمل کار می‌کنند، اما ارزش افزوده اصلی، خارج از منطقه باقی می‌ماند.
محیط‌زیست و مسئولیت اجتماعی
اصل ۵۰ قانون اساسی و قانون حفاظت و بهسازی محیط‌زیست (ماده ۳ و ۵) شرکت‌های بهره‌بردار را موظف به رعایت استانداردهای زیست‌محیطی و کاهش آثار استخراج می‌کنند.
رعایت دقیق این مقررات، هم برای حفاظت از تالاب‌ها و منابع آب زیرزمینی و هم برای جلوگیری از مشکلات حقوقی و اجتماعی ضروری است.
شفافیت و مدیریت صادرات
ید، ماده‌ای راهبردی و صادراتی است. شفافیت قراردادها و گردش مالی مطابق قوانین برنامه توسعه (مواد ۲۲۵ و ۲۲۶) و مقررات ارزی، می‌تواند از رانت و سوءتخصیص جلوگیری کند.
جمع‌بندی و فراخوان عملی
۱. سهم استان از درآمدهای ید شفاف و مشخص شود
۲. نظارت بر رعایت استانداردهای محیط‌زیستی و حقوق کارگران بومی تقویت شود
۳. صنایع فرآوری ید در خود استان توسعه یابد تا ارزش افزوده در منطقه باقی بماند
۴. صادرات ید و درآمدها شفاف و قانونی مدیریت شود
🌟 پیام روشن است: منابع استراتژیک استان، تنها یک فرصت اقتصادی نیستند؛ آینه‌ای از عدالت، توسعه و مسئولیت اجتماعی‌اند. رعایت این چارچوب‌ها، هم امنیت حقوقی برای فعالان و بخش خصوصی ایجاد می‌کند و هم پاسخگویی قانونی و توسعه واقعی برای استان را تضمین می‌کند.
بهرام جرجانی
کارشناس حقوق و فعال اجتماعی
Legal Expert | Social Justice Advocate
- نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- نظرات حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی به اشخاص، قومیت‌ها، عقاید دیگران، موارد مغایر با قوانین کشور و آموزه‌های اسلامی منتشر نمی‌شود.
- نظرات بعد از ویرایش ارسال می‌شود.