تاریخی از دارالعلوم سراوان زنگیان معروف به ام المدارس

ترکمن سسی-حوزه علميه دارالعلوم سراوان واقع در زنگيان،اولین حوزه علمیه تاریخ بلوچستان به خود مي بالد كه پس از گذشت بيش از يك قرن هنوز از در و ديوار آن قال الله و قال الرسول طنين انداز است.

سراوان نيز به خود مي بالد و افتخار مي كند كه اولين مدرسه و ام المدارس ديني بلوچستان را در محضر خود جای داده است.حوزه اي كه امروز توانسته است با تربيت و پرورش هزاران انسان در طول تاريخ تأسيس،آنان را  به جامعه تقديم نمايد به عنوان يكي از شاخصه هاي فرهنگي و ديني شهرستان سراوان و بلوچستان مطرح شود.

حوزه اي كه به همت و تلاش علماي رباني و كمك و مساعدت مردم اين خطه از ميهن اسلامي تأسيس و راه اندازي شد.با توجه به اينكه در سراوان و عمدتا بلوچستان كار تبليغ و هدايت و ارشاد  مردم در ميان طبقه اي خاص از افراد جامعه بود و اطلاعات ديني آنان نيز محدود به چند کتاب فقهي مختصر اما با تسلط، تأسيس و راه اندازي اين حوزه تحول بزرگ علمي وديني در منطقه بوجود آورد.

قبل از حوزه زنگيان عالمي رباني بنام مولوي عبدالرحيم در اين منطقه( زنگيان )کار تدريس قران مجید و ساير كتب ابتدايي را براي جوانان و نوجوانان تحت عنوان مكتب خانه اي در مسجد محل بر عهده داشتند.

در ابتدا  مولانا درمحمد لال محمدی با کمک مردم بيدار،مومن و متقي زنگيان،آسپيچ،دشتوك،كولو،دزك،پره كنت و زيارت كار بناي حوزه را با مشاركت عمده و گسترده دیگر مردم در اين مكان آغاز مي کنند،انتخاب اين مكان نيز به دليل وجود قناتی  بوده است  که از کنار این محل عبور می کند. هريك از مردم به تناسب توان سهمي در ايجاد آن پذيرا مي شود برخي با بنايي و كارگري و برخي ديگر با تامين مصالح و اين حوزه شكل مي گيرد و كار تدريس بر اساس دروس نظامي (نظام تعليمات مدارس ديوبند) آغاز مي شود.

تا اينكه حضرت مولانا عبدالعزيز ساداتي از هندوستان پس ازپايان تحصيلات به منطقه مراجعه مي نمايد كه در ابتدا تصميم مي گيرد در دزك و در كنار مسجد جامع دزك مكتبي را كه سال ها قدمت داشته و خودشان دروس اوليه را آنجا فر گرفته بوند احياء نمايد كه بنا به دعوت مردم كه از وي مي خواهند كه توليت مدرسه دارالعلوم زنگيان را كه تنها مدرسه بلوچستان بود را پذيرفته و آنرا توسعه می دهند.مدرسه اي كه قبل از آن علماي بزرگواري همچون مولانا در محمد موسس و باني،مولانا حاج  محمد امين سعيدي(دهواری) و مولانا مهراب بزرگزاده با تلاش طاقت فرساآنرا اداره مي كردند.

آري پس از حضور حضرت مولانا عبد العزيز ساداتی دهها وصدها نفر در محضر درس ايشان شركت وصدها نفر از علماي اهل سنت كشور واستان وشهرستان شرف تلمذ وشاگردي در اين حوزه را پيدا مي كنند که به حق عنوان استادالعلماء است.

به جرائت مي توان گفت كمتر عالم ديني وامام جمعه وجماعت مدير ومدرس حوزه اي در استان وجود ندارد كه خود مدتي را در اين حوزه گذرانده ويا اساتيدآنان از محضر درس واساتيد حوزه دارالعلوم زنگيان بهر نبرده باشند .خدمات ارزشمندی  كه حضرت مولانا عبد العزيز از تربيت علماءوتدريس وارشاد وامام جمعه وجماعت ارائه دادند بركسي پوشيده نيست به جهت خدمات بزرگ حضرت مولانا عبدالعزیز ساداتی و پیشرفت حوزه وی را موسس این مرکز اسلامی می دانند و اینكه  حضرت مولانا عبد العزيز عليه الرحمه مرجع رسيدگي به حل اختلافات قومي وقبيله اي افراد جامعه بودند.مرجع عموم جهت پاسخ گوئي به سوالات شرعي وحل اختلافات قومي وقبيله اي به عنوان قاضي ومفتي.نكات بسيار زيبا وجالبي در زندگاني حضرت مولانا عبد العزيزساداتی  وجود دارد كه در اين مجال نمي گنجد.باشد در فرصتي مناسب به آن پرداخته شود حق گوئي ودفاع از مظلومان وتسليم نشدن در مقابل زور وباطل ومخالفت با امورات غير شرعي رژیم طاغوت از خصوصيات و نكات قابل تامل در زندگي اين رادمرد سراوان است.

اساتيد بزرگواري در اين حوزه به تدريس وتربيت دينی واخلاقی وعلمي طلاب مشغول بودند كه به طور مثال از حضرت مولانا عبد الرحمن محبي مي توان ياد كرد همچنين حضرت مولانا رحيم بخش بلوچزهي (دهواری) رحمه الله شيخ الحديث حوزه واستاد صحیحي البخاري واستاد دانشگاه وحوزه كه با درايت وتيز بيني خويش نماد مجسم وحدت حوزه ودانشگاه مي باشند،هم چنين استادان بزرگوارم حضرت مولانا عبد الكريم سعيدي (دهواری)ومولانا محمد حسن دهواری  كه سالها شرف زانوي تلمذ در محضرشان را دارم .خدمات ارزنده حوزه علميه زنگيان را بايستي صاحبان فكر وانديشه وقلم به تحرير درآورند وآنرا به نسل آينده منتقل نمايند.

بزرگواراني هم چون مولانا ابراهیم دامنی رحمه الله،مولانا قمرالدین ملازهی رحمه الله،شیخ الاسلام مولانا عبدالحمید،مولانا محمدگل کرمزهی مدیر حوزه علمیه مخزن العلوم خاش،مولانا محمدعثمان قلندرزهی،مولانا اسحق مدني،مولوي محمد حسن بيجار زهي مدير حوزه علميه سوران از تحصیلکردگان در حوزه و یا دانش آموختگان اين حوزه هستند.

آنچه مهم است تاسيس اين حوزه پيوندي عميق قومي عاطفي بين ساكنان اين منطقه بوجود آورد وعامل وحدت وانسجام آنان گرديد وهمه خود را سهام دار امر دين مي دانستند ودر همه امور ديني مشاركت مي كردند پديده بسيار جالبي كه اين حوزه در ابتداي تاسيس انجام داد پديده نوظهور نان طالب در اين منطقه بود كه جامعه را درگير حوزه وطلاب نمود وهمه افراد جامعه احساس تكلیف نسبت به حوزه مي نمودند وهرگز نان طالب به معني ومفهوم گدا پروري نبود چرا كه امكان تامين مخارج آنان از طرق ديگروجود داشت اما همه مردم خود را وامدار در امر حوزه دانسته ودر امور آن مشاركت مي كردند وخانواده ها وافراد هر خانواده سعي مي كردند نان طالب را خود به دست طالب اهدا كنند تا از اجر معنوي آن بهرمند شوند.

تدرس قرآن کریم اين كتاب الهي وقانون اساسي امت اسلامي از جايگه ويژه اي برخوردار بود علاوه بر آنكه كار تدریس براي طلاب انجام مي گرفت افراد عادي،دانش آموزان جامعه نيز بويژه كودكان وخردسالان سهم وافري از فراگيري مجید در اين حوزه دارند.

خود ياد گيري قرآن  مجید وقرائت آن يك امتياز مهم براي يك فرد مسلمان محسوب مي شود وتاثير فراگيري قرآن  مجید را مي توان در جامعه سراوان بخوبي مشاهده كرد وكمتر كسي از نسل گذشته وجود دارد كه از ساكنين اين منطقه كه قرآن را در محضر اساتيد اين حوز فرانگرفته باشد و تابستان از گوشه و كنار براي فراگيري قرآن به حوزه  رجوع مي كردند.

كتابخانه حوزه نيز از غناي بسيار خوبي برخوردار است و مخطوطات قابل توجهي در آن وجود دارد رشد فرهنگي جامعه سراوان مرهون تلاشهاي حوزه هاي علميه  و در راس آنان حوزه علميه دارالعلوم سراوان زنگيان است و اين فضل و شرف ار آن اين حوزه  مي باشد.

نكته قابل تامل ديگر آنكه باور ها و اعتقاداتي كه در مردم منطقه وجود داشت كه در باور علماي حوزه در تضاد با تعاليم ديني تلقي مي شد براي از بين بردن اين باور ها تلاش وافري انجام داده و در این كار نيز موفقيتهايي كسب كردند،علاوه بر آن در كنار تدريس قرآن كريم براي دانش آموزان و جوانان و نوجوانان درس زبان و ادبيات فارسي در قالب تدريس كتابهاي پنج كتاب گلستان و بوستان صورت مي گرفت كه علاوه بر فرا گيري زبان و ادب فارسي نكته هاي اخلاقي نيز به آنان آموخته مي شد و اين امر تاثير خود را در ادب اخلاق و رفتار اجتماعي مردم سراوان نمايان ساخته است.

حوزه علميه دارالعلوم سراوان زنگيان پيشرو در تعليم و تربيت بوده و فراگيري قرآن کریم و علوم ديني توسط افرادي كه بعدها در سال 1307 شمسي و تاسيس و راه اندازي مدارس حكومتي در 7 نقطه در سراوان توسط ارتش تاثير بسزايي در فراگيري دروس دولتي توسط دانش آموزان داشته است تا قبل از راه اندازي حوزه علميه دارالعلوم فقط يك نماز جمعه در مسجد جامع دزك به عنوان قديمي ترين مسجد بلوچستان در سراوان  خوانده مي شد اما امروزه بالغ بر 90نماز جمعه خوانده مي شودكه اين امر بدون شك از فيوزات اين حوزه علميه و ديگر حوزه هاي علميه مي باشد.

آنچه ارائه شد به هيچ وجه به عنوان ناديده گرفتن خدمات و تلاشها ي ارزنده ديگر علما و بزرگواران در شهرستان سراوان نيست چرا كه هركدام از اساتيد اين حوزه وعلماي رباني سراوان همچون علامه محمد شهداد،حضرت مولانا عبدالواحد،حضرت مولانا عبدالكريم سعیدي،مولانا عثمان دهواري و شيخ شهيد علي دهواري و دهها عالم ديگر كه به رحمت ايزدي پيوسته اند و علما و بزرگواراني که در قيد حيات هستند و 19 حوزه علمیه كه كار تبليغ علوم ديني از فكرها و انديشه هاي مختلف و بويژه منطقه حومه سراوان كه حوزه ها و مراكز برادران اخواني،سلفي،ديوبندي تبليغي و بريلوي را در برداشته و در كنار هم به فعاليت ديني ميپردازند.

هم اكنون نيز توليت و مديريت حوزه علميه زنگيان را مولانا سید عبدالصمد ساداتی حفظه الله  شخصيتی بزرگوار بر عهده دارند كه منشا و خدمات فراواني بوده و مديريت ایشان در سال هاي اخير همراه با موفقيت بوده که همه ساله شاهد فارغ التحصيلي عده اي از طلاب هستيم.

تسامح حضرت مولانا سید عبدالصمد ساداتی و سعه صدر سبب شده كساني را كه در بسياري از مسائل فقهي  ديدگاه و برداشت ديگري دارند (( كلهم من رسول الله ملتمس غرفااو رشفا من الديم )) با برخورد متسامحانه خود جمع و تحت تاثير تسامح از تعصب مذهبي فقهي بدور نمايد باشد اين تسامح ديني در تمام زمينه ها باعث رشد و شكوفايي فكر و انديشه در جامعه گردد.

نویسنده: محمد صدیق دهواری،نویسنده و محقق

این مطلب توسط یکی از مخاطبان،از شهرستان سراوان سیستان و بلوچستان برای سایت ترکمن سسی ارسال شده است.

نوشتن دیدگاه